Τυπική ανάπτυξη λόγου και ομιλίας (Β’ Μέρος)

Τυπική ανάπτυξη λόγου και ομιλίας παιδιών μετά την ηλικία των 3 ετών.

Η ανάπτυξη της γλώσσας είναι μια διαδικασία που ξεκινάει από νωρίς στη ζωή του ανθρώπου, με τη μίμηση και την επανάληψη ήχων που παράγουν οι άλλοι άνθρωποι. Τα στάδια της γλωσσικής ανάπτυξης εξελίσσονται από το πιο απλό στο πιο σύνθετο. Τα βρέφη ξεκινούν χωρίς καμία επίσημη γλώσσα. Επικοινωνούν μέσω των κραυγών και των κινήσεων του σώματος.

Ενώ τα βρέφη χρησιμοποιούν το σώμα τους, τις κραυγές και άλλα προ-λεκτικά φωνήματα, ώστε να επικοινωνούν, η γλώσσα γίνεται πιο περίπλοκη και διαρθρωμένη καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και αναπτύσσονται. Αρχίζουν να εκφράζονται προφορικά σε διάφορες ηλικίες και το καθένα αναπτύσσει το δικό του ρυθμό. Τα περισσότερα παιδιά, όμως, μαθαίνουν τη μητρική τους γλώσσα, χωρίς ειδική συνειδητή εντολή από τους γονείς τους.

Το άρθρο αυτό παρέχει πληροφορίες σχετικά με την ανάπτυξη της γλώσσας στα παιδιά. Παρουσιάζει την τυπική ανάπτυξη της γλώσσας στην ηλικία των 3, 4 και 5 ετών. Οι γονείς θα πρέπει να παρακολουθούν την ανάπτυξη της γλώσσας του παιδιού τους και να συζητούν τις ανησυχίες τους με Ειδικούς (Αναπτυξιολόγους, Παιδοψυχίατρους, Λογοθεραπευτές). Εάν νομίζετε ότι το παιδί παρουσιάζει καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου, η έγκαιρη διάγνωση θα βοηθήσει σημαντικά στην αποκατάσταση των δυσκολιών.

 Στην ηλικία των 3 ετών 

• Κατανοεί λειτουργίες αντικειμένων (π.χ. Έχω ένα μολύβι/ κουτάλι/ πετσέτα/ παλτό/ ψαλίδι/ τι μπορώ να κάνω με αυτό;)
• Κατανοεί τη διαφορά μεταξύ των λέξεων (π.χ. σταμάτα – ξεκίνα, μέσα – έξω, περισσότερο – λιγότερο).
• Κατανοεί αρνητικές έννοιες σε προτάσεις (π.χ. Που είναι το μωρό που δεν κλαίει;).
• Κατανοεί τις αντωνυμίες δικό μου, σου, του, της (δείξε μου το καπέλο του/ της).
• Παράγει βασικές προτάσεις με 3 – 5 λέξεις.
• Κατανοεί ποσοτικές έννοιες π.χ.: πολλά, όλα, κανένα, τίποτα κ.ά.
• Χρησιμοποιεί κτητικές αντωνυμίες (π.χ. αυτή είναι η γάτα του παιδιού. Ποιανού είναι η γάτα; Είναι η γάτα του)
• Αναγνωρίζει τα χρώματα μπλε, κόκκινο, κίτρινο, πράσινο, πορτοκαλί, καφέ.
• Ακολουθεί 2 και 3 εντολές.
• Απαντά σε ερωτήσεις που εισάγονται με το «Ποιος; Τι; Που; Γιατί;»
• Χρησιμοποιεί τη γλώσσα για να εκφράσει συναισθήματα και κάποιες φορές χρησιμοποιεί λεπτομέρειες.
• Έχει επίγνωση του παρελθόντος και μέλλοντος, χωρίς να χρησιμοποιεί σωστά τις λέξεις «αύριο-χθες».
• Κατανοεί πάνω από 1200 λέξεις.
• Το λεξιλόγιό του περιλαμβάνει πάνω από 800 λέξεις.
• Μπορεί να επαναλαμβάνει συλλαβές ή λέξεις, να εμφανίζει μπλοκαρίσματα, στιγμιαίες αναπνοές, γκριμάτσες στο πρόσωπο κατά τη διάρκεια της ομιλίας.
• Ψιθυρίζει.
• Ο λόγος του είναι 70% κατανοητός.
• Χρησιμοποιεί απλούς συνδέσμους, πληθυντικό, ρήματα σε μελλοντικό ή παρελθοντικό χρόνο, κτητικές αντωνυμίες.
• Απαντά σε πρακτικές ερωτήσεις (Τι θα έκανες αν….)
• Αναγνωρίζει βασικές κατηγορίες αντικειμένων: παιχνίδια, κουζινικά, φρούτα, ζώα.
• Αρθρώνει στην ομιλία του τα φωνήματα: μ, π, μπ, τα, κ, γκ, ν, ντ, β, χ, γ, φ, σ, ζ, λ και τα συμφωνικά συμπλέγματα: σπ, πλ, κλ, βλ, κν, πν, πχ, βγ.

Στην ηλικία των 4 ετών 

• Κατανοεί τους αριθμούς πάνω από 3.
• Αναγνωρίζει πάνω από 3 χρώματα.
• Έχει λεξιλόγιο κατανόησης περίπου 2.800 λέξεων.
• Μετράει μέχρι το 10 μηχανικά.
• Ακούει μικρές απλές ιστορίες και τις αναμεταδίδει.
• Κάνει ερωτήσεις για τη λειτουργία αντικειμένων (π.χ. τι κάνουμε με το μίξερ;).
• Χρησιμοποιεί γραμματικά σωστές προτάσεις.
• Το λεξιλόγιό του περιλαμβάνει 900 – 2000 λέξεις.
• Οι προτάσεις του αποτελούνται από 4 – 8 λέξεις.
• Απαντά σε ερωτήσεις που περιλαμβάνουν 2μέρη (π.χ. Ο μπαμπάς έφυγε; Που πήγε;)
• Ρωτάει την έννοια λέξεων που δε γνωρίζει.
• Μειώνει το συνολικό αριθμό επαναλήψεων συλλαβών ή «κολλημάτων» όταν μιλάει.
• Απολαμβάνει ρυθμούς και ποιηματάκια.
• Ο λόγος του είναι κατανοητός στους ξένους.
• Μιλάει για τις εμπειρίες του στο σχολείο, για τα παιχνίδια με τους φίλους του.
• Χρησιμοποιεί μερικούς (γραμμ.) ανώμαλους πληθυντικούς, μελλοντικό χρόνο, αυτοπαθείς αντωνυμίες, συγκριτικό βαθμό.
• Προσποιείται ότι διαβάζει ιστορίες από βιβλία με εικόνες, ακολουθώντας τη σειρά των εικόνων.
• Ονοματίζει περισσότερες κατηγορίες αντικειμένων μια γενική κατηγορία π.χ. .
• Αντιλαμβάνεται τα διαφορετικά χρονικά διαστήματα της ημέρας (πρωί-μεσημέρι-απόγευμα-βράδυ).
• Αντιλαμβάνεται την έννοια της ποσότητας, π.χ. πολύ – λίγο.
• Αρθρώνει στην ομιλία του τα φωνήματα: θ, δ, λια/ο/ε και τα συμφωνικά συμπλέγματα:  ψ, ξ, φλ, στ, σκ, χτ, τρ, κρ, ζμ, μν

Στην ηλικία των 5 ετών

•  Κατονομάζει 6 χρώματα και 3 σχήματα.
• Ακολουθεί τις οδηγίες που δίνονται στην ομάδα.
• Ακολουθεί εντολές που περιλαμβάνουν 3 μέρη (π.χ. Πήγαινε, άνοιξε το ντουλάπι και φέρε μου το ποτήρι).
• Ρωτάει ερωτήσεις με το «πώς».
• Χρησιμοποιεί παρελθοντικό και μελλοντικό χρόνο.
• Χρησιμοποιεί συνδέσμους (όταν, για να, γιατί).
• Έχει λεξιλόγιο κατανόησης περίπου 13.000 λέξεων.
• Ονομάζει αντίθετα (π.χ. βαρύ-ελαφρύ).
• Ξέρει τις ημέρες της εβδομάδας.
• Μετράει μέχρι το 30 μηχανικά.
• Ανταλλάσσει πληροφορίες και κάνει ερωτήσεις.
• Χρησιμοποιεί προτάσεις με λεπτομέρειες, χωρίς γραμματικά λάθη.
• Τραγουδάει ολόκληρα τραγούδια και απαγγέλλει παιδικά τραγούδια.
• Επικοινωνεί εύκολα με ενήλικες και άλλα παιδιά της ηλικίας του.
• Δίνει όταν του ζητηθεί η σημασία κοινών λέξεων, π.χ. τι είναι η τηλεόραση.
• Κατανοεί την έννοια του πριν και μετά σε μια ιστορία.
• Αντιλαμβάνεται περισσότερο πολύπλοκες έννοιες σχετικά με την ποσότητα π.χ. μισό, ολόκληρο.
• Κατανοεί την παθητική φωνή (π.χ. κυνηγήθηκε από το σκύλο).
• Αρθρώνει στην ομιλία του τα φωνήματα: τσ, τζ, ρ και τα συμφωνικά συμπλέγματα: σφ, βρ, ντρ, χν, ζγ, φτ, γλ, γρ, στρ, δρ, θρ, χτρ.

Πηγές

Kenneth G. Shipley,Julie G. McAfee (2009). Assessment in Speech-Language Pathology: A Resource Manual: Fourth Edition

Πανελλήνιος Σύλλογος Λογοπεδικών (1995). Δοκιμασία Φωνητικής & Φωνολογικής Εξέλιξης. Αθήνα: ΠΣΛ