Ένα θέμα που καίει (τζιιιιιιζ). Συγκέντρωση. . . ‘Α’ Μέρος

Συγκέντρωση. . . ‘Α’ Μέρος. Κάποια παιδιά τα πηγαίνουν καλά στο σχολείο. Κάποια παιδιά τα πηγαίνουν καλά σε αθλήματα. Κάποια παιδιά τα πηγαίνουν καλά στα Videogames. Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να προσέχουν το δάσκαλο όταν αυτός δίνει οδηγίες για μια άσκηση στην τάξη. Δεν θα πρέπει να ξεχάσουν κάτω απ’ το θρανίο τους το τετράδιο των μαθηματικών. Πρέπει να μάθουν να προσέχουν όταν ο γονιός τους δίνει οδηγίες για το τι θα αγοράσουν από τον φούρνο, μετά το σχολείο. Θα πρέπει να προσέξουν τα αυτοκίνητα στο δρόμο, και φυσικά για να μην αργήσουν.. θα πρέπει να προσέχουν και την ώρα.

Το να συγκεντρωθεί κανείς γίνεται ακόμα πιο δύσκολο στη σημερινή κουλτούρα, όπου τα πάντα φαίνεται να λειτουργούν ενάντια στην ικανότητα συγκέντρωσης

Erich Fromm

Όλοι έχουμε ζήσει καταστάσεις όπου χάσαμε τη συγκέντρωση μας, ενώ κάποιος φίλος μιλούσε, για λίγα δευτερόλεπτα δεν τον ακούγαμε καν. Ενώ διαβάζαμε το αγαπημένο μας βιβλίο, δε θυμόμαστε τι έγραφε η προηγούμενη παράγραφος… Αν σκεφτούμε και καταγράψουμε σχετικές εμπειρίες, είμαι σίγουρος ότι θα γεμίζαμε πολλές σελίδες. Και παράλληλα με αυτά τα γεγονότα σκεφτόμαστε: δεν μπορώ να συγκεντρωθώ, έχω άγχος για τη νέα μου δουλειά, για την κόρη μου -είναι με πυρετό στο σπίτι της μητέρας μου και άλλα και άλλα και άλλα…

Η συγκέντρωση σχετίζεται με βασικές αρχές της ζωής. Έναν κόσμο με εκατοντάδες εξωτερικά ερεθίσματα, την αυτό – αντίληψη,  την προσπάθεια, τους στόχους αλλά και τις προσδοκίες. Και είναι δύσκολη υπόθεση. Ιδιαίτερα όταν πρέπει να προσέξουμε κάτι που δεν μας ενδιαφέρει καθόλου, χρειάζεται μεγάλη προσπάθεια. Βέβαια, κάποιοι τα καταφέρνουν καλά σε όλους τομείς, κάποιοι μόνο σε ό,τι τους ενδιαφέρει και κάποιοι δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν για παραπάνω από ένα λεπτό, ακόμα και σε πράγματα που τα βρίσκουν τουλάχιστον ενδιαφέροντα.

Πώς λειτουργεί όμως η συγκέντρωση;

  Κάθε στιγμή βρισκόμαστε σε μια επικοινωνία με το περιβάλλον. Δεχόμαστε δεκάδες ερεθίσματα (οπτικά, ακουστικά, οσφρητικά, γευστικά, απτικά αλλά και ερεθίσματα που σχετίζονται με την βαρύτητα και εσωτερικά όργανα στο σώμα μας). Όλα αυτά τα ερεθίσματα, γίνονται αντιληπτά με αντίστοιχα αισθητηριακά όργανα (πχ. μάτια, δέρμα) και μέσω των υποδοχέων που διαθέτουν μεταφέρονται στον εγκέφαλο.

  Στη συνέχεια ακολουθεί μια διαδικασία ταξινόμησης, επεξεργασίας, συντονισμού και διατήρησης αυτών των ερεθισμάτων καθώς και η απάντησή μας σε αυτά. Τα περισσότερα από αυτά τα ερεθίσματα, δεν φτάνουν στη συνείδηση δηλαδή δεν τα σκεφτόμαστε.
Το ρολόι μου αυτή τη στιγμή είναι σφιχτό στον καρπό μου, το κλιματιστικό κάνει θόρυβο, η οθόνη του υπολογιστή είναι ανοιχτή στο γραφείο μου, όμως δεν τα σκέφτομαι αυτά. Δεν με απασχολούν. Είμαι συγκεντρωμένος στο άρθρο που γράφω;

  Κατά κάποιον τρόπο λοιπόν επιλέγουμε το πλήθος ερεθισμάτων που αντιλαμβανόμαστε Αξιολογούμε ιεραρχικά τα ερεθίσματα, ουσιαστικά «φιλτράρουμε» και κρατάμε για περαιτέρω επεξεργασία μόνο τα σημαντικά. Ο εγκέφαλος αναγνωρίζει το ενδιαφέρον και απωθεί το “ενοχλητικό” με αποτέλεσμα να μπορούμε να επικεντρώσουμε την προσοχή μας σε αυτό που κάνουμε εκείνη τη στιγμή.

  Σε αυτή τη διαδικασία παίζουν μεγάλο ρόλο τα συναισθήματα. Θετικά συναισθήματα προωθούν την επεξεργασία των συναισθημάτων ενώ αρνητικά την μπλοκάρουν. Επίσης, ρόλο παίζουν και η ποιότητα των ερεθισμάτων, προηγούμενες εμπειρίες, ενδιαφέροντα αλλά και η παρούσα κατάσταση του οργανισμού.

  Μερικά παιδιά έχουν δυσκολία στην επιλογή και στην πρόσληψη των ερεθισμάτων. Τα παιδιά αυτά έχουν χαμηλή και περιορισμένη ικανότητα παραμονής της προσοχής σε ένα θέμα. Στο σχολείο οι εργασίες τους είναι τις περισσότερες φορές ελλιπείς, δεν ακούνε τις οδηγίες του δασκάλου, ένα άγγιγμα κατά το μάθημα της γυμναστικής γίνεται αντιληπτό σαν σπρώξιμο και αντιδρούν παρορμητικά. Φαίνεται πως είναι άτακτα και αδιάφορα… Η αλήθεια όμως είναι ότι βομβαρδίζονται με πληροφορίες που δεν μπορούν να φιλτράρουν και να οργανώσουν.

Στα επόμενα άρθρα θα δούμε λίγα βασικά στοιχεία ακόμα για τη συγκέντρωση, προτάσεις και δραστηριότητες αλλά το σημαντικότερο: θα κατανοήσουμε γιατί τα παιδιά δυσκολεύονται τόσο πολύ να μας ακούσουν και να συγκεντρωθούν ώστε να τα βοηθήσουμε.

Πηγές
Petra Thorbrietz, Συγκέντρωση, Εκδόσεις Αερόστατο, 2009
Tara Delaney, Sensory Integration Disorder Answer Book, Sourcebooks, 2008
Barbara Sher, Attention Games, Jossey – Bass, 2006
Μαρία Α. Κυπριωτάκη, Διαταραχές Συγκέντρωσης της Προσοχής, Σύγχρονες Αντιλήψεις, 2004