“Αλλάζοντας τα πρότυπα εκπαίδευσης: ένα ενδιαφέρον βίντεο”.

Είναι όμως τόσο απλό;Θα μπορούσαμε να συγκεντρώσουμε για παράδειγμα 100 ιδέες και να τις εφαρμόσουμε άμεσα; Ή μήπως το συνολικό σύστημα εκπαίδευσης αντικατοπτρίζει μια πολύ συγκεκριμένη φιλοσοφία, της οποίας οι ρίζες βρίσκονται σε μια άλλη εποχή, με διαφορετικές συνθήκες και ανάγκες; Τι επιπτώσεις έχει στα παιδιά, άρα και στην διαμόρφωση του μέλλοντος; Και κυρίως αν μια αλλαγή είναι επιτακτική, πόσο εύκολα μπορούμε να ξεφύγουμε από αυτήν τη φιλοσοφία;Ο Ken Robinson είναι ένας παγκοσμίου φήμης ειδικός στην εκπαίδευση. Στο παρακάτω βίντεο με τίτλο “Changing paradigms” αναλύει τη δική του άποψη για τη φιλοσοφία που θεμελιώνει το δημόσιο σύστημα εκπαίδευσης. Μιλάει για το παρελθόν, τότε που όλα ξεκίνησαν, το παρόν, με όλες τις επιπτώσεις του παρελθόντος και για το μέλλον, παρουσιάζοντας έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης.

Αναφέρεται σε θέματα όπως τα “γονίδια της εκπαίδευσης”, η ΔΕΠ-Υ (διαταραχή ελλειμματικής προσοχής – υπερκινητικότητας), καθώς και σε μία πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα για την αποκλίνουσα σκέψη.Το συγκεκριμένο βίντεο αποτελεί μέρος της ομιλίας του, την οποία μπορείτε να παρακολουθήσετε παρακάτω χωρίς υπότιτλους. Επίσης έχουμε μεταφράσει το κείμενο για όσους προτιμούν την ανάγνωση.

“Κάθε χώρα στη γη, αυτή τη στιγμή, ανασχηματίζει τη δημόσια εκπαίδευση. Υπάρχουν δύο λόγοι γι’ αυτό. Ο πρώτος λόγος είναι οικονομικός. Οι άνθρωποι προσπαθούν να κατανοήσουν πώς πρέπει να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας ώστε να πάρουν τη θέση τους στην οικονομία τον 21 αιώνα. Πώς το κάνουμε αυτό; Όταν δεν μπορούμε να προβλέψουμε πώς θα είναι η οικονομία στο τέλος της επόμενης εβδομάδας; Όπως η πρόσφατη αναταραχή μας δείχνει. Πώς το κάνουμε αυτό; Ο δεύτερος λόγος είναι πολιτισμικός. Άνθρωποι από κάθε χώρα στη γη προσπαθούν να βρουν έναν τρόπο να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας έτσι ώστε να έχουν μια πολιτισμική ταυτότητα και ώστε να μεταβιβάσουμε τα πολιτισμικά γονίδια των κοινοτήτων μας, συμμετέχοντας παράλληλα στη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης. Πώς τετραγωνίζουμε αυτόν τον κύκλο; Το πρόβλημα είναι ότι προσπαθούν να συναντήσουν το μέλλον κάνοντας ό,τι έκαναν και στο παρελθόν. Και στην πορεία αποξενώνουν εκατομμύρια παιδιά τα οποία δεν βρίσκουν κανένα λόγο να πάνε στο σχολείο.

Όταν πηγαίναμε εμείς σχολείο, η ιστορία ήταν ότι αν δουλέψεις σκληρά, αποδώσεις καλά και πάρεις ένα πτυχίο, θα έχεις δουλειά.  Τα παιδιά μας δεν το πιστεύουν αυτό. Και έχουν δίκιο παρεμπιπτόντως. Είναι καλύτερο το να έχεις πτυχίο από το να μην έχεις, αλλά αυτό δεν σου εξασφαλίζει κάτι πια. Ειδικά αν ο δρόμος προς αυτό περιθωριοποιεί όλα όσα θεωρείς σημαντικά για τον εαυτό σου. Και έτσι πολλοί λένε ότι πρέπει να “ανεβάσουμε” τα πρότυπά μας. Αλήθεια; Ναι, θα έπρεπε! Γιατί να τα χαμηλώσεις; Δεν έχω συναντήσει κάποιο επιχείρημα εναντίον αυτού… Αλλά να τα ανεβάσεις; Φυσικά να τα ανεβάσεις!

Το πρόβλημα είναι ότι το παρόν σύστημα εκπαίδευσης σχεδιάστηκε, συλλήφθηκε και δομήθηκε για μια άλλη εποχή. Συλλήφθηκε στα πλαίσια της νοοτροπίας του διαφωτισμού. Και κάτω από τις οικονομικές συνθήκες της βιομηχανικής επανάστασης. Πριν από τα μέσα του 19ου αιώνα δεν υπήρχαν συστήματα δημόσιας εκπαίδευσης. Θα μπορούσες να εκπαιδευτείς από την εκκλησία αν είχες τα χρήματα. Αλλά η ιδέα της δημόσιας εκπαίδευσης, που πληρώνεται μέσω φόρων, υποχρεωτικής για όλους και δωρεάν ήταν επαναστατική ιδέα. Και πολλοί άνθρωποι ήταν αντίθετοι σε αυτό, είπαν ότι δεν είναι δυνατόν για πολλούς, να επωφεληθούν από τη δημόσια εκπαίδευση. “Είναι ανίκανοι να μάθουν να διαβάζουν και να γράφουν, οπότε γιατί σπαταλάμε τον χρόνο μας;” Αυτό διαφαίνεται σε μια σειρά από απόψεις που συσχετίζουν την κοινωνική διάρθρωση και την ικανότητα.

Ξεκίνησε (η ιδέα) από μια οικονομική ανάγκη της εποχής, αλλά στο κέντρο της βρισκόταν ένα διανοητικό μοντέλο του νου, το οποίο αντικατοπτρίζει τη νοημοσύνη στα πλαίσια του διαφωτισμού. Η πραγματική νοημοσύνη ήταν η ικανότητα για έναν συγκεκριμένο τύπο αφαιρετικής σκέψης και η γνώση των κλασσικών κειμένων.  Αυτό που σκεφτόμαστε ως ακαδημαϊκή ικανότητα. Και αυτό βρίσκεται πολύ βαθιά στα γονίδια της δημόσιας εκπαίδευσης. Υπάρχουν δύο τύποι ανθρώπων, οι ακαδημαικοί και μη ακαδημαικοί. Οι έξυπνοι άνθρωποι και οι μη έξυπνοι άνθρωποι. Και σαν αποτέλεσμα, πολλοί άνθρωποι που είναι ξεχωριστοί πιστεύουν πως δεν είναι, επειδή κρίνονται σύμφωνα με αυτήν τη συγκεκριμένη αντίληψη του νου.

Έχουμε λοιπόν 2 διαστάσεις, την οικονομική και την διανοητική.  Η γνώμη μου είναι ότι αυτό το μοντέλο έχει προκαλέσει χάος στις ζωές πολλών ανθρώπων. Ήταν πολύ καλό για κάποιους, κάποιοι επωφελήθηκαν, όμως οι περισσότεροι όχι. Αντιθέτως υποφέρουν από αυτό.

Αυτή είναι μια καινούρια επιδημία και είναι τόσο άστοχη, όσο και πλασματική. Είναι η επιδημία της ΔΕΠΥ (διαταραχή ελλειμματικής προσοχής – υπερκινητικότητας). Αυτός είναι ένας χάρτης της παρουσίας ΔΕΠΥ στην Αμερική. Μη με παρεξηγήσετε – δεν εννοώ ότι δεν υπάρχει η ΔΕΠΥ, δεν είμαι αρμόδιος για να πω κάτι τέτοιο. Ξέρω πως ένας μεγάλος αριθμός ψυχολόγων και παιδιάτρων πιστεύουν πως υπάρχει. Είναι ένα θέμα προς συζήτηση. Αυτό που γνωρίζω στα σίγουρα είναι ότι δεν πρόκειται για επιδημία. Αυτά τα παιδιά υπόκεινται σε φαρμακευτική αγωγή με συχνότητα αντίστοιχη με τη συχνότητα που αφαιρούμε τις αμυγδαλές μας, για τον ίδιο λόγο:  “τις νέες τάσεις της ιατρικής (medical fashion)”.Τα παιδιά μας ζουν στην πιο έντονα διεγερτική περίοδο στην ιστορία της γης. Βομβαρδίζονται με πληροφορίες που μονοπωλούν την προσοχή τους από κάθε είδους πλατφόρμα: υπολογιστές, iphones, διαφημιστικές πινακίδες, 100άδες τηλεοπτικά κανάλια. Και μέσα σε όλα αυτά αποσπάται η προσοχή τους. Από τι; Από βαρετά πράγματα. Στο σχολείο κυρίως. Μου φαίνεται πως δεν είναι σύμπτωση ότι η συχνότητα εμφάνισης της ΔΕΠΥ έχει αυξηθεί παράλληλα με την αύξηση των τυποποιημένων τεστ. Σε αυτά τα παιδιά δίνεται Ritalin και άλλα, συχνά επικίνδυνα φάρμακα για να συγκεντρωθούν και να ηρεμήσουν. Αλλά σύμφωνα με αυτό, η ΔΕΠΥ αυξάνεται όσο μετακινούμαστε προς τα ανατολικά.

Οι άνθρωποι αρχίζουν να χάνουν το ενδιαφέρον τους στην Οκλαχόμα… μετά βίας μπορούν να σκεφτούν λογικά στο Αρκάνσας και μέχρι να φτάσουν στην Ουάσιγκτον έχουν χάσει τελείως το μυαλό τους. Και φαντάζομαι υπάρχουν διάφοροι λόγοι γι’ αυτό! Είναι μια πλασματική επιδημία. Αν το σκεφτείτε, οι τέχνες και όχι μόνο, είναι τα θύματα αυτής της νοοτροπίας τώρα. Οι τέχνες κυρίως εστιάζουν στην ιδέα της “αισθητικής εμπειρίας”. Μια αισθητική εμπειρία είναι αυτή κατά την οποία οι αισθήσεις σου λειτουργούν στο μέγιστο. Όταν είσαι παρών στην τρέχουσα στιγμή, όταν παραδίνεσαι στον ενθουσιασμό αυτού που βιώνεις, όταν είσαι πλήρως ζωντανός. Και αναισθητική είναι όταν κλείνεις τις αισθήσεις σου και “νεκρώνεις” τον εαυτό σου στο τρέχον συμβάν. Και πολλά από αυτά τα φάρμακα κάνουν ακριβώς αυτό.

Περνάμε τα παιδιά μας από τη διαδικασία της εκπαίδευσης, αναισθητοποιώντας τα. Και πιστεύω πως θα πρέπει να κάνουμε ακριβώς το αντίθετο: δεν πρέπει να τα “κοιμίζουμε”, αλλά να αφυπνίζουμε το δυναμικό που έχουν μέσα τους. Αλλά το μοντέλο που έχουμε είναι αυτό: πιστεύω πως έχουμε ένα σύστημα εκπαίδευσης το οποίο σχεδιάστηκε προς όφελος της βιομηχανοποίησης και κατ’ εικόνα της. Θα σας δώσω μερικά παραδείγματα. Τα σχολεία ακόμα οργανώνονται σύμφωνα με εργοστασιακές γραμμές. Κουδούνια που χτυπούν, ξεχωριστές εγκαταστάσεις που ειδικεύονται σε διαφορετικά θέματα, συνεχίζουμε να εκπαιδεύουμε τα παιδιά σε παρτίδες. Τα βάζουμε στο σύστημα εκπαίδευσης σύμφωνα με ηλικιακές ομάδες. Γιατί το κάνουμε αυτό; Γιατί υποθέτουμε ότι το πιο σημαντικό πράγμα που έχουν κοινό τα παιδιά είναι η ηλικία; Είναι σαν να λέμε ότι το πιο σημαντικό στοιχείο τους είναι το έτος κατασκευής τους. Γνωρίζω παιδιά που είναι πολύ καλύτερα από άλλα, ίδιας ηλικίας, σε διαφορετικά μαθήματα, ή σε διαφορετικές ώρες της ημέρας. Ή δουλεύουν καλύτερα σε μικρές ομάδες, παρά σε μεγάλες, ή κάποιες φορές θέλουν να είναι μόνα τους. Αν ενδιαφέρεσαι για ένα μοντέλο μάθησης δεν ξεκινάς από αυτήν την νοοτροπία “γραμμής παραγωγής”. Αυτή αφορά την ομοιομορφία και την αύξησή της,  καθώς φαίνεται και από την ανάπτυξη τυποποιημένων τεστ και τυποποιημένων προγραμμάτων σπουδών. Αφορά την τυποποίηση. Πιστεύω πως πρέπει να πάμε στην ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση. Αυτό εννοώ λέγοντας “αλλάζοντας το πρότυπο”.

Υπάρχει μια πολύ καλή πρόσφατη έρευνα σχετικά με την αποκλίνουσα σκέψη. Η αποκλίνουσα σκέψη δεν είναι ίδια με τη δημιουργικότητα. Ορίζω τη δημιουργικότητα ως την ικανότητα να έχεις πρωτότυπες ιδέες που έχουν αξία. Η αποκλίνουσα σκέψη δεν είναι μια συνώνυμη, αλλά μια πολύ σημαντική προϋπόθεση για τη δημιουργικότητα. Είναι η ικανότητα να βλέπεις πολλές πιθανές απαντήσεις σε μια ερώτηση, πολλούς τρόπους ερμηνείας μιας ερώτησης, να σκέφτεσαι  πλαγίως, όχι μόνο με γραμμικούς ή συγκλίνοντες τρόπους. Να βλέπεις πολλές απαντήσεις, όχι μία. Δημιουργήθηκε ένα τεστ γι’ αυτό, με ερωτήσεις όπως για παράδειγμα “με πόσους τρόπους μπορείς να χρησιμοποιήσεις έναν συνδετήρα;” Οι περισσότεροι άνθρωποι θα μπορούσαν να σκεφτούν 10-15. Κάποιοι που είναι πολύ καλοί σε αυτό θα μπορούσαν να σκεφτούν 200. Και το πετυχαίνουν αυτό λέγοντας πχ “θα μπορούσε ο συνδετήρας να είναι 70 μέτρα ψηλός και από αφρώδες ελαστικό;” “Πρέπει να είναι συνδετήρας ακριβώς όπως τον ξέρουμε;” Έκαναν λοιπόν αυτό το τεστ σε 1500 άτομα, και στο πρωτόκολλο του τεστ περιγράφεται ότι αν πετύχεις πάνω από ένα συγκεκριμένο σκορ θεωρείσαι ιδιοφυΐα στην αποκλίνουσα σκέψη. Έτσι η ερώτησή μου είναι τι ποσοστό ατόμων από τα 1500 πέτυχε ανώτατο σκορ στην αποκλίνουσα σκέψη; Πρέπει να μάθετε κάτι ακόμα για αυτά τα άτομα. Ήταν παιδιά, του Νηπιαγωγείου. Τι πιστεύετε; Τι ποσοστό πέτυχε ανώτατο σκορ; 98%. Τώρα, το θέμα είναι ότι αυτή ήταν μια μακρόχρονη έρευνα. Έτσι έκαναν πάλι το τεστ στα ίδια παιδιά 5 χρόνια μετά. Ηλικίες 8 -10. Τι πιστεύετε; Έκαναν το τεστ και πάλι, 5 χρόνια μετά, ηλικίες 13-15. Και προκύπτει κάτι πολύ ενδιαφέρον. Επειδή θα φανταζόσασταν οποιαδήποτε εξέλιξη. Ξεκινάς χωρίς να είσαι πολύ καλός σε κάτι, αλλά βελτιώνεσαι όσο μεγαλώνεις. Όμως εδώ φαίνονται δύο πράγματα. Πρώτον, όλοι έχουμε αυτή την ικανότητα και δεύτερον, κυρίως μειώνεται. Πολλά πράγματα έχουν συμβεί σε αυτά τα παιδιά μεγαλώνοντας.  Άλλα ένα από τα κυριότερα είναι ότι εκπαιδεύτηκαν. Πέρασαν 10 χρόνια στο σχολείο ακούγοντας ότι υπάρχει μόνο μια απάντηση. Στο πίσω μέρος του βιβλίου. Και μην τη δείτε! Και μην αντιγράφετε! Αυτό είναι απάτη! Εκτός σχολείου αυτό λέγεται συνεργασία, εντός όμως… Και αυτό δεν συμβαίνει επειδή το θέλουν έτσι οι δάσκαλοι. Απλά έτσι συμβαίνει. Έτσι είναι τα “γονίδια” της εκπαίδευσης.

Πρέπει να αντιλαμβανόμαστε διαφορετικά την ανθρώπινη ικανότητα. Πρέπει να ξεπεράσουμε την παλιά αντίληψη του ακαδημαϊκού, μη ακαδημαϊκού, αφηρημένου, θεωρητικού, επαγγελματικού, και να την δούμε όπως πραγματικά είναι: ένας μύθος. Δεύτερον, πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η πιο σπουδαία μάθηση συμβαίνει ομαδικά, ότι η συνεργασία οδηγεί στην ανάπτυξη. Αν ψεκάσουμε τους ανθρώπους και τους χωρίσουμε και τους κρίνουμε ξεχωριστά δημιουργούμε έναν διαχωρισμό ανάμεσα σε αυτούς και το φυσικό τους περιβάλλον μάθησης. Τρίτον πρέπει να προβληματιστούμε ως προς την κουλτούρα και τις συνήθειες των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και τους ανθρώπους που αφορούν.”