Ζωγραφιά: Η κρυφή γλώσσα των παιδιών!

Για όλα τα παιδιά η ζωγραφιά αποτελεί έναν αυθόρμητο τρόπο να εκφράσουν τον εαυτό τους. Μία ζωγραφιά επιτρέπει να κατανοήσουμε βαθύτερα τις ανάγκες τους και να δώσουμε τις κατάλληλες απαντήσεις.

Ας δούμε όμως ποια είναι η εξέλιξη του σχεδίου:

Στα σχέδια ηλικίας από 3-4 ετών παρατηρούνται συνήθως δύο είδη απεικονίσεων: οι μορφές και τα σχήματα.

Οι μορφές: Με τις μορφές το παιδί αρχίζει να εξερευνεί το περιβάλλον και το χώρο. Το μουτζούρωμα και οι απλές γραμμές γίνονται πιο σύνθετες. Το παιδί με το ελεύθερο σχέδιο πειραματίζεται και μαθαίνει τις κατευθύνσεις: πάνω-κάτω, μπροστά-πίσω. Για όλα αυτά απαιτείται εξοικείωση με το σχέδιο, αλλά και προσωπική ικανότητα. Στο σχολείο ο πρώτος καιρός είναι η περίοδος που πραγματοποιείται ο μετασχηματισμός αυτός του σχεδίου.

Τα σχήματα: Η τελειοποίηση των μορφών “γεννά” τα σχήματα. Έτσι πάνω στο χαρτί εμφανίζεται η ανθρώπινη φιγούρα, το σπίτι, το δέντρο ή και άλλα στοιχεία όπως σύννεφα, ήλιος, λουλούδια, χλόη, ουρανός.

 

Από 4 ετών και πάνω:

1.  Η ανθρώπινη φιγούρα

Στον πίνακα που ακολουθεί παραθέτονται τα στάδια σχεδιαστικής εξέλιξης με διαφορές ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια:

Κορίτσια	Αγόρια
3 ετών
Άνθρωπος-γυρίνος	Άνθρωπος-γυρίνος
4 ετών
Κεφάλι, μάτια, κορμός, βραχίονες, σκέλη	Κεφάλι, μάτια, σωστά προσανατολισμένο σχέδιο
5 ετών (όπως παραπάνω και επιπλέον)
Στόμα, μύτη, βραχίονες ενωμένοι με το σώμα, πόδια, χρωματισμένο ένδυμα	Μύτη, μακρύς κορμός, βραχίονες, βραχίονες ενωμένοι με το σώμα, σκέλη ενωμένα με το σώμα, πόδια, χρωματισμένο ένδυμα
6 ετών (όπως παραπάνω και επιπλέον)
Μαλλιά, μακρύς κορμός, βραχίονες σχεδιασμένοι με δύο γραμμές, σκέλη σχεδιασμένα με δύο γραμμές, παντελόνι ή φούστα, παπούτσια	Ρεαλιστικά χρώματα στο πρόσωπο, στόμα, περιγράμματα με μολύβι, βραχίονες με δύο γραμμές, σκέλη σχεδιασμένα με δύο γραμμές, παντελόνι
7 ετών (όπως παραπάνω και επιπλέον)
Ρεαλιστικά χρώματα στο πρόσωπο, περίγραμμα με μολύβι, δάχτυλα	Δάχτυλα, παπούτσια
8 ετών (όπως παραπάνω και επιπλέον)
Εξελιγμένα μάτια, σχεδιασμένος κορμός, λαιμός, βραχίονες με αναλογίες, σωστή θέση των βραχιόνων, ευλύγιστα σκέλη, μανίκια και μπούστο στο ίδιο χρώμα	Βραχίονες με αναλογίες, σκέλη με αναλογίες

 

Διάταξη της ανθρώπινης μορφής πάνω στο χαρτί:

Η επιλογή του παιδιού να τοποθετήσει το σχέδιο στις διάφορες περιοχές του χαρτιού εξαρτάται από ψυχολογικά χαρακτηριστικά, την ηλικία και τη συναισθηματική κατάσταση τη στιγμή της σχεδίασης.

 

•      Αριστερή πλευρά: Το παιδί εκφράζεται με αυθορμητισμό, επιδιώκει τη συμμετοχή, είναι εγκάρδιο και δεμένο με τη μητέρα του.
•      Δεξιά πλευρά: Το παιδί εκφράζει αυτοκυριαρχία, έντονη θέληση να μεγαλώσει και είναι δεμένο περισσότερο με τον πατέρα.
•      Το κάτω μέρος: Το χρησιμοποιούν τα μικρότερα παιδιά, όπου αισθάνονται μεγαλύτερη προστασία
•      Το κεντρικό μέρος: παιδιά πάνω από 4ετών

Διάσταση της ανθρώπινης φιγούρας:

Μικρή διάσταση: Χαμηλή αυτοεκτίμηση

Μεγάλη διάσταση (πάνω από το μισό του χαρτιού): Σιγουριά, εμπιστοσύνη στον εαυτό του, πληθωρικότητα, εξωστρέφεια, αδιακρισία

Χρώματα στην ανθρώπινη φιγούρα:

•      Μπλε: Ηρεμία, γαλήνη, έλλειψη ανταγωνισμού, συνεννόηση
•      Πράσινο: Ησυχία, ανάπαυση, ικανοποίηση, ισορροπία, ηρεμία, ευχαρίστηση, ελπίδα
•      Κόκκινο: δραστηριότητα, ζωντάνια, ενέργεια, φιλοδοξία, ζωτικότητα, συγκίνηση, διέγερση, πάθος, θάρρος
•      Κίτρινο: προσαρμογή, ενέργεια, δυναμισμός, διαίσθηση, διάθεση για άνοιγμα προς τα έξω
•      Μοβ: θλίψη, ανησυχία, ζήλια, κυριαρχία στα πάθη, θρησκευτικό αίσθημα, ιδεαλισμός, σεμνότητα
•      Καφέ: σοβαρότητα, λύπη, έλλειψη ανεκτικότητας στις διαφωνίες και τις αντιθέσεις, σύνεση, “άτομο που πατάει στη γη”
•      Μαύρο: πλούσιος εσωτερικός κόσμος, φόβοι, άγχος, επιφυλακτικότητα, σεμνότητα, μελαγχολία, πόνος

 

2.   Το δέντρο

Το ολοκληρωμένο σχήμα του δέντρου εμφανίζεται στην ηλικία 4-6 ετών.

4-5 ετών: Το δέντρο απεικονίζεται με απλές βασικές γραμμές

5-6 ετών: Το δέντρο αποκτά μορφή και χρώμα, ριζώνει στο έδαφος και εμπλουτίζεται με λεπτομέρειες

7 ετών: Το δέντρο εξελίσσεται και αποκτά ρεαλιστικές αναλογίες και μορφή παρόμοια των πραγματικών φυτών

Τα μέρη του δέντρου:

Οι ρίζες: Συμβολίζουν το συναισθηματικό κόσμο, το δεσμό που δημιουργείται ανάμεσα στη μητέρα (ρίζες) και το παιδί (κορμός). Ένα δέντρο με πολλές ρίζες εκφράζει την έντονη προσήλωση του παιδιού στη μητέρα και στους συγγενείς. Ένα δέντρο χωρίς ρίζες συμβολίζει τη μητρική φιγούρα που στηρίζει και προστατεύει, αλλά απουσιάζει συχνά.

Ο κορμός: Συμβολίζει τον εαυτό του. Ένας λεπτός κορμός δηλώνει περιορισμένη αντοχή στις δυσκολίες και την ανάγκη του παιδιού για βοήθεια και προστασία από τον ενήλικο. Ένας χοντρός κορμός δηλώνει εμπιστοσύνη του παιδιού στις ικανότητες του, καθώς και ένδειξη σωματικής δύναμης.

Τα φύλλα: Συμβολίζουν την προβολή του παιδιού στον έξω κόσμο.

 

Διάταξη του δέντρου:

Αν καλύπτει όλο το χαρτί: Το παιδί κινείται χωρίς αναστολές, είναι ενθουσιώδες, γενναιόδωρο

Πάνω μέρος: Εκφράζει ευφάνταστη φύση, ιδεαλισμό, ονειροπόληση. Στις πνευματικές κλίσεις παρουσιάζει ιδιαίτερη έφεση στις φιλολογικές και φιλοσοφικές σπουδές.

Μεσαίο μέρος: Το παιδί βρίσκεται ακόμη στο επίκεντρο της προσοχής

Κάτω μέρος: Συνηθίζεται από μικρά παιδιά. Αντίθετα, αν σχεδιαστεί από έναν  έφηβο, τότε αισθάνεται ακόμη την ανάγκη για προστασία και σιγουριά της οικογένειας.

 

3.  Το σπίτι

4-5 ετών: Το σχέδιο παρουσιάζει απλά στοιχειώδη χαρακτηριστικά.

5-6 ετών: Εμφανίζεται πλουσιότερο σε στοιχεία και λεπτομέρειες.

7 ετών: Το σχέδιο εντάσσεται με ευκολία σε ένα περιβάλλον εμπλουτισμένο από άλλα στοιχεία όπως: ήλιο, σύννεφα, δέντρο, δρόμο, ή ακόμη κι ένα ολόκληρο τοπίο.

 

Μέγεθος του σπιτιού:

Μεγάλο σπίτι: Εκφράζει την ευθυμία και εγκάρδια υποδοχή, φιλοξενία, αγάπη και φιλιά. Πρόκειται για ένα παιδί που χαρακτηρίζεται από εξωστρέφεια.

Μικρό σπίτι:  Σημαίνει περισυλλογή και ιδιωτική ζωή. Πρόκειται για ένα παιδί ντροπαλό, εσωστρεφή, όπου η οικογένεια αποτελεί πηγή σιγουριάς και στήριγμα.

 

Χαρακτηριστικά του σπιτιού:

•      Σπίτι με παράθυρα και κάγκελα (σταυρό) και πόρτα με πόμολο:  Αποτελούν ένδειξη πως το παιδί είναι κλεισμένο στον εαυτό του και δυσκολεύεται να βγει από το προστατευτικό οικογενειακό περιβάλλον.
•       Σκεπή πλάγια (όχι τριγωνική): Το παιδί αισθάνεται ότι “πνίγεται” από το υπερβολικά απαιτητικό οικογενειακό περιβάλλον.
•      Σκεπή με καμινάδα: Αν η καμινάδα έχει καπνό, σημαίνει ζεστασιά και επικοινωνία μεταξύ της οικογένειας. Αν η καμινάδα είναι χωρίς καπνό, το παιδί αισθάνεται έλλειψη συναισθηματικής σχέσης.
•      Κεραία στη σκεπή: Σημαίνει προσοχή και προθυμία για ότι συμβαίνει γύρω του.
•      Δύο πόρτες στο σπίτι: Παραπέμπουν σε κάποια σύγκρουση ανάμεσα στους γονείς, που μπορεί να είναι χωρισμός ή ο φόβος του παιδιού ότι μπορεί να συμβεί αυτός.
•      Σπίτι χωρίς παράθυρα: Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα προστατευμένο παιδί και κατά συνέπεια πολύ ευαίσθητο.
•      Παρουσία του δρόμου: Συμβολίζει τη δυνατότητα του παιδιού να βγει από τον οικογενειακό πυρήνα και να ενταχθεί στην κοινωνία, αλλά και την επιθυμία του παιδιού να επανέρχεται στην οικογένεια.

Άρα λοιπόν διαβάζοντας τα παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι μία ζωγραφιά…χίλιες λέξεις για ένα παιδί. Αφήστε τα παιδιά να πειραματιστούν με τη ζωγραφική και διορθώστε πράγματα και συμπεριφορές μέσα από τις πληροφορίες που σας δίνουν από αυτή.

 

Πηγή:

Κρότι, Ε. & Μάνι, Α. (2003). Πώς να ερμηνεύσουμε τα παιδικά σχέδια. Αθήνα: Καστανιώτη.