Μάθετε για τη Συμβουλευτική Ψυχολογία & Συμβουλευτική Γονέων

Τί είναι η Συμβουλευτική;

Οι ανάγκες και οι απαιτήσεις του σύγχρονου τρόπου ζωής έχουν αναδείξει τη σπουδαιότητα της Συμβουλευτικής διαδικασίας σε ατομικό ή/και ομαδικό επίπεδο. Σε τομείς όπως στην εκπαίδευση, στους εργασιακούς χώρους, στα σχολικά πλαίσια, στα οικογενειακά συστήματα, σε θέματα ανεργίας, σε θέματα μεταναστών δημιουργούνται κρίσεις και δυσκολίες που απαιτούν την ανάπτυξη και εφαρμογή της Συμβουλευτικής Ψυχολογίας. Ο Carl Rogers ορίζοντας τη Συμβουλευτική και δίνοντας έμφαση στη συμβουλευτική σχέση, αναφέρει:

“Η επιτυχημένη συμβουλευτική αποτελείται από μια σαφώς οργανωμένη και επιτρεπτική σχέση που επιτρέπει στον συμβουλευόμενο να αποκτήσει αυτογνωσία σε βαθμό που να μπορεί να κάνει θετικά βήματα προς την κατεύθυνση που του έχει υποδείξει ο προσανατολισμός του” και “Η συμβουλευτική συνίσταται σε σειρά άμεσων επαφών με το άτομο που αποσκοπούν στο να του προσφέρουν βοήθεια ώστε να αλλάξει τις στάσεις και τη συμπεριφορά του” (Rogers, 1942a (Μαλικιώση -Λοίζου, 1999), ).

Πως συνδέεται η Συμβουλευτική με την Ψυχολογία;

Η Συμβουλευτική Ψυχολογία είναι κλάδος της Ψυχολογίας και στοχεύει στην προαγωγή ή/και αποκατάσταση της ψυχικής υγείας των ανθρώπων. Ο Αμερικανικός Ψυχολογικός Σύνδεσμος ορίζει την:

“Συμβουλευτική Ψυχολογία ως την ειδικότητα σύμφωνα με την οποία ο σύμβουλος ψυχολόγος βοηθά το συμβουλευόμενο να βελτιώσει την προσωπική του κατάσταση, να ανακουφιστεί από τη λύπη και τη στεναχώρια, να επιλύσει τις κρίσιμες καταστάσεις που αντιμετωπίζει, να αναπτύξει την ικανότητα επίλυσης των προβλημάτων του και να μπορεί να παίρνει μόνος του αποφάσεις. Επίσης, υποστηρίζει την ψυχολογική ανάπτυξη και εξέλιξη του συμβουλευόμενου, βοηθώντας τον να κάνει καλύτερη χρήση αποθεμάτων και των ικανοτήτων που διαθέτει ή δείχνοντάς του το δρόμο για την ανάπτυξη μεθόδων που θα τον διευκολύνουν να βοηθήσει μόνος του τον εαυτό του.

Ο συμβουλευτικός ψυχολόγος, για να πλησιάσει το συμβουλευόμενο, χρησιμοποιεί συστηματικές προσεγγίσεις που στηρίζονται στην έρευνα, ώστε να βοηθήσει τον εαυτό του αλλά και το συμβουλευόμενο να κατανοήσει πληρέστερα τα προβλήματά του και να αναπτύξει πιθανούς τρόπους επίλυσής τους. Τα προβλήματα που οδηγούν έναν άνθρωπο να ζητήσει τη βοήθεια του συμβουλευτικού ψυχολόγου, ξεπηδούν από περιβαλλοντικές επιδράσεις και επιρροές ή από εσωτερικές συγκρούσεις και μπορεί να είναι επαγγελματικά, εκπαιδευτικά, συναισθηματικά, κοινωνικά, εξελικτικά ή προβλήματα υγείας” (American Psychological Association, 1956 (Μαλικιώση -Λοίζου, 1999)

Ποιοι είναι οι στόχοι της Συμβουλευτικής Ψυχολογίας;

Όπως σε κάθε επιστήμη, θεωρητική και πρακτική, έτσι και στην επιστήμη της Ψυχολογίας υπάρχουν διαφόρων ειδών προσεγγίσεις. Στο σύνολό τους όμως, εκπρόσωποι της ψυχαναλυτικής προσέγγισης, εμπνευστές της προσωπο-κεντρικής θεώρησης, εκφραστές της λογικο-θυμικής θεωρίας, κύριοι εκπρόσωποι της εκλεκτικής προσέγγισης, υποστηρίζουν πως ο συμβουλευτικός ψυχολόγος στοχεύει στα εξής:

• στην παροχή ψυχολογικής υποστήριξης
• στην ενίσχυση και βελτίωση της αυτο-αποτελεσματικότητας του ανθρώπου
• στην απόκτηση και διατήρηση της επίγνωσης του εαυτού του ώστε να ενισχυθεί το αίσθημα της ικανότητας
• στην τροφοδότηση του ανθρώπου με ικανότητες νοητικής και συναισθηματικής κατανόησης
• στην ενίσχυση της αυτενέργειας
• στην υιοθέτηση υγιών στάσεων και αντιλήψεων για τη ζωή και στην αλλαγή δυσλειτουργικών συμπεριφορών

Ποιος είναι ο ρόλος και οι λειτουργίες του συμβουλευτικού ψυχολόγου;

Σύμφωνα με τη Μαλικιώση – Λοΐζου, ο ρόλος του συμβουλευτικού ψυχολόγου συνίσταται σε τρία δομικά στοιχεία: α) θεραπευτικός ή αποκατάστασης, β) προληπτικός, και γ) εκπαιδευτικός/ εξελικτικός (Μαλικιώση- Λοίζου, 1999).

Το Λεξικό των Επαγγελμάτων ορίζει το συμβουλευτικό ψυχολόγο ως εξής:

• Παρέχει ατομικές και ομαδικές καθοδηγητικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες στα σχολεία, κολέγια και πανεπιστήμια, νοσοκομεία, κλινικές, κέντρα αποκατάστασης και επανένταξης και βιομηχανίες, για να βοηθήσει τα άτομα να επιτύχουν πιο αποτελεσματική προσωπική, κοινωνική, μορφωτική και επαγγελματική εξέλιξη και επιτεύγματα.
• Συλλέγει στοιχεία για τον άνθρωπο χρησιμοποιώντας τη συνέντευξη, το ιστορικό του και άλλες τεχνικές παρατήρησης. Επιλέγει, μοιράζει, βαθμολογεί και ερμηνεύει ψυχολογικές κλίμακες που έχουν σχεδιαστεί για την εκτίμηση της νοημοσύνης, των δεξιοτήτων, των ικανοτήτων και των ενδιαφερόντων του ατόμου, εφαρμόζοντας τη γνώση της στατιστικής ανάλυσης.
• Αξιολογεί τα δεδομένα για να αναγνωρίσει τα αίτια του προβλήματος και να αποφανθεί για τη σκοπιμότητα της συμβουλευτικής ή της παραπομπής σε άλλους ειδικούς ή ιδρύματα. Διεξάγει συμβουλευτικές ή θεραπευτικές συνεντεύξεις για να βοηθήσει τον άνθρωπο να αποκτήσει ενόραση στα προσωπικά του προβλήματα, να ορίσει στόχους και να προγραμματίσει δραστηριότητες που να αντανακλούν τα ενδιαφέροντα, τις ικανότητες και τις ανάγκες του.
• Παρέχει επαγγελματική, εκπαιδευτική και άλλη πληροφόρηση για να βοηθήσει το άτομο να σχηματίσει ρεαλιστικά εκπαιδευτικά και επαγγελματικά σχέδια. Παρακολουθεί τα αποτελέμστα της συμβουλευτικής για να προσδιορίσει την αξιοπιστία και την εγκυρότητα της προσέγγισης που χρησιμοποιήθηκε. Μπορεί να εμπλακεί σε έρευνα και να αναπτύξει και να βελτιώσει διάφορες τεχνικές συμβουλευτικής και διάγωνσης” (Dictionary of Occupational Titles, 1965’ Jordaan et al., 1968’ Whiteley, 1980’ Μαλικιώση- Λοίζου, 1999).

Με κοινή παραδοχή από αρκετούς θεωρητικούς, ο αποτελεσματικός/ χαρισματικός συμβουλευτικός ψυχολόγος συγκεντρώνει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα:

• βοηθάει ώστε ο συμβουλευόμενος να εντοπίζει τα εμπόδια που αναχαιτίζουν την ευημερία του και να υιοθετεί βοηθητικούς μηχανισμούς που θα τον ενδυναμώσουν σε δύσκολες καταστάσεις,
• αναγνωρίζει αρνητικά γνωσιακά μοτίβα του συμβουλευόμενου που μπορεί να τροφοδοτούν συναισθήματα θλίψης, απογοήτευσης, ματαιότητας, άγχους. Ενθαρρύνει τον συμβουλευόμενο να οικοδομήσει προσωπικά στηρίγματα που θα του εξασφαλίσουν μια πιο θετική προοπτική για τη ζωή,
• συνεισφέρει στην εκμάθηση αποτελεσματικών τρόπων επικοινωνίας με τους συνανθρώπους και τους σημαντικούς άλλους στη ζωή του συμβουλευόμενου ώστε να αναγνωρίζει που ο ίδιος υπερβάλει και σφάλλει ή/και να αναλάβει τον έλεγχο των πράξεων και την ευθύνη των σχέσεών του,
• αντιλαμβάνεται τους συμβουλευόμενούς του ως ικανούς, αξιόπιστους, φιλικούς, ότι αξίζουν, πρόθυμους να βοηθήσουν, δημιουργικούς και δυναμικούς (Μαλικιώση- Λοίζου, 1999).

Συμβουλευτική Γονέων

Ο γονεικός ρόλος εμπεριέχει το στοιχείο της αγάπης, της ευθύνης αλλά και της μονιμότητας του ρόλου. Υπάρχουν στιγμές στη ζωή των γονέων που θα νοιώσουν αβοήθητοι, ανήμποροι ακόμα και απελπισμένοι. Στιγμές που τόσο η εξωτερική όσο και η εσωτερική τους πραγματικότητα θα φαντάζει ή μπορεί και να είναι, πολύ δύσκολα διαχειρίσιμη. Σ’ αυτήν ακριβώς τη διαχείριση ο Ψυχολόγος και η Συμβουλευτική διαδικασία είναι που μπορεί να φανούν αρκετά βοηθητικοί και διευκολυντικοί. Αξίζει να σημειωθεί πως η συμβουλευτική σχέση χαρακτηρίζεται από εμπιστευτικότητα και αξιοπιστία.

Στις συναντήσεις με τον Ψυχολόγο, οι γονείς μπορούν να διαχειριστούν μια σειρά από θέματα που μπορεί να τους προβληματίζουν:

• Οι μεταξύ τους σχέσεις, οι σχέσεις των δύο γονέων. Αυτό μπορεί να αφορά στις διαφορετικές αντιλήψεις ανατροφής των παιδιών που συχνά όμως διακινούν διαμάχες και υποτιμητικά σχόλια μεταξύ των δύο γονέων. Μπορεί να αφορά και σε ένα επικείμενο διαζύγιο, οπότε επηρεάζεται έμμεσα και άμεσα η διάθεση και οι συναισθηματικές συνιστώσες τόσο των γονέων όσο και του παιδιού.
• Είναι κοινά παραδεκτό πως οι συνθήκες που βιώνουμε τόσο στο επαγγελματικό όσο και στο οικονομικό επίπεδο είναι πρωτόγνωρα επιβαρυντικές. Η συρρίκνωση του οικογενειακού εισοδήματος, η απώλεια εργασίας του ενός γονέα ή και των δύο, η αδυναμία κάλυψης αναγκών βασικών δημιουργεί άγχος, θυμό και συγκρούσεις που αναπόφευκτα επηρεάζουν τα παιδιά.
• Η απώλεια αγαπημένων προσώπων στη ζωή των ανθρώπων είναι αναπόφευκτη. Μερικοί άνθρωποι επηρεάζονται περισσότερο και άλλοι λιγότερο, τα παιδιά επηρεάζονται με το δικό τους τρόπο. Οι γονείς μπορεί να μην είναι πάντα έτοιμοι να διακρίνουν τα ανησυχητικά σημάδια ή να μιλήσουν σχετικά με την απώλεια και να χειριστούν το πένθος, και το δικό τους και των παιδιών. Πολλές φορές δεν γνωρίζουν τον τρόπο ή πολύ απλά αδυνατούν να μιλήσουν για τέτοια θέματα. Ακόμη δεν μπορούμε να παραλείψουμε την αναστάτωση και ιδιαίτερα το θυμό και τη στεναχώρια που προκαλεί η ασθένεια, περισσότερο η αιφνίδια και ιδιαίτερα αυτή στην παιδική ηλικία.
• Η οικογένεια είτε πυρηνική είτε εκτεταμένη, μονογονεική ή όχι είναι ζωντανός οργανισμός και για αυτό το λόγο πάλεται και δημιουργεί κραδασμούς. Πολλές φορές οι γονείς δυσκολεύονται σε θέματα αντιζηλίας μεταξύ αδερφών, θέσπισης ορίων και κανόνων, θέματα διατροφής, και ύπνου των παιδιών τους.
• Στις παιδικές ηλικίες δεν είναι λίγες οι φορές που μπορεί να αναπτυχθούν διαφόρων ειδών φοβίες, με επέκταση σε αγχώδεις εκδηλώσεις και εμφάνιση διαταραχών, γεγονός που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και μεταχείρισης.
• Αρκετά συχνά, πληθώρα παιδιών εμφανίζουν συμπεριφορικές δυσκολίες, όπως επιθετικότητα, έντονο θυμό και ξεσπάσματα, προκλητική εναντίωση, παραβατική συμπεριφορά, έντονο παρορμητισμό και έλλειψη αναστολών. Συμπεριφορές που διαταράσσουν τόσο το οικογενειακό σχήμα όσο επηρρεάζουν και την εικόνα του παιδιού στο σχολείο.
• Ακόμη υπάρχουν παιδιά που αντιμετωπίζουν έντονες συναισθηματικές δυσκολίες όπως υπερβολική συστολή ή αναστολή που επιβαρύνει την εικόνα εαυτού, έντονη ματαίωση, απογοήτευση, αίσθημα ανικανοποίητου ή αίσθημα ανημπόριας και απελπισίας, θλίψη, δυσκολία στην κοινωνική αλληλεπίδραση, δυσκολία έκθεσης σε περιβάλλοντα και σύναψης σχέσεων. Οι γονείς είναι απαραίτητο να φροντίσουν τέτοιου τύπου εκδηλώσεις.
• Σχολικός εκφοβισμός. Φαινόμενο στην ελληνική κοινωνία και στα σχολεία όχι πρωτόγνωρο αλλά σε ένταση και επιπολασμό αρκετά πιο έντονο και οξύ. Θύματα του φαινομένου, γονείς και εκπαιδευτικοί, ο θύτης και το θύμα. Αξίζει να επιδείξουμε ενδιαφέρον και προσοχή.
• Πολλοί γονείς έρχονται αντιμέτωποι με τη διάγνωση κάποιας μορφής παθολογίας που αφορά το παιδί τους, γεγονός που σοκάρει, ανησυχεί, θυμώνει και αιφνιδιάζει τους γονείς. Οι γονείς χρειάζεται να διαχειριστούν μια κρίση για την οποία δεν γνωρίζουν τίποτα, δεν την περίμεναν και δεν συνειδητοποιούν τι συμβαίνει και γιατί συμβαίνει σε αυτούς. Η συμβουλευτική διαδικασία λειτουργεί και ως κόμβος πληροφοριών στις απορίες τους και ως συναισθηματική στήριξη.

Η Συμβουλευτική Ψυχολογία στοχεύει στο να οδηγήσει τους ανθρώπους σε υψηλότερα επίπεδα αυτο-γνωσίας και αυτο-πραγμάτωσης γεγονός που θα συμβάλει καθοριστικά στην κατάκτηση μιας ποιοτικότερης ζωής για τον κάθε άνθρωπο.

Πάσχου Φωτεινή,
Ψυχολόγος Msc

---

References

Μ. Μαλικιώση- Λοΐζου, Συμβουλευτική Ψυχολογία, 1999, δ’ έκδοση συμπληρωμένη, ελληνικά γράμματα
www.psychcentral.com
www.occupatioanlinfo.org
www.apa.org