Παιδιά προσχολικής ηλικίας και ΔΕΠΥ

 

Η διάγνωση Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας ή ΔΕΠΥ γίνεται συνήθως σε παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, αλλά μπορεί να αφορά και παιδιά από τριών ετών.

Είναι αναμενόμενο τα παιδιά προσχολικής ηλικίας να είναι κινητικά και παρορμητικά και να λειτουργούν αυθόρμητα αδιαφορώντας για τις συνέπειες. Κάποια παιδιά όμως είναι υπερβολικά κινητικά και τόσο παρορμητικά που οι γονείς αδυνατούν να τα διαχειριστούν. Σε περίπτωση που αυτό οφείλεται στη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας, μία έγκυρη διάγνωση και θεραπεία μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να ελέγξουν την παρορμητική συμπεριφορά τους, η οποία δυσκολεύει όχι μόνο τα ίδια, αλλά και τις οικογένειές τους. Με την κατάλληλη βοήθεια, μπορεί να βελτιώσουν τις σχέσεις με τους συνομηλίκους τους και να μάθουν να συμμετέχουν σε δραστηριότητες αντίστοιχες της ηλικίας τους. Είναι όμως σημαντικό να γνωρίζουμε ότι η θεραπεία που προτείνεται για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας διαφέρει από εκείνη των παιδιών μεγαλύτερης ηλικίας.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, η συμπεριφορική θεραπεία είναι η πιο αποτελεσματική μέθοδος για τα παιδιά προσχολικής ηλικίας με ΔΕΠΥ και η φαρμακευτική αγωγή θα πρέπει να εξετάζεται ως ενδεχόμενο μόνο αν η συμπεριφορική θεραπεία είναι ανέφικτη ή αναποτελεσματική, ή αν το παιδί ή η οικογένεια διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο σωματικής βλάβης.

 

Πώς γίνεται η διάγνωση σε παιδιά προσχολικής ηλικίας;

Τα περισσότερα παιδιά προσχολικής ηλικίας με ΔΕΠΥ είναι υπερκινητικά και ιδιαίτερα παρορμητικά. Σύμφωνα με ειδικούς, μέχρι την ηλικία των τεσσάρων ετών τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση να ακολουθούν το 75-80% των οδηγιών που τους δίνονται, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τα παιδιά με ΔΕΠΥ συνήθως φτάνει στο 10%. Υπογραμμίζεται όμως ότι, καθώς τα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης ηλικίας (υπερκινητικότητα, παρορμητικότητα και έλλειψη προσοχής) συμπίπτουν με αυτά της ΔΕΠΥ, η διαδικασία της διάγνωσης απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή, ενώ δεν θεωρείται επαρκής για αξιόπιστο αποτέλεσμα αποκλειστικά η διαδικασία της αξιολόγησης. Είναι εξίσου απαραίτητη η συλλογή επιπλέον στοιχείων μέσα από ερωτηματολόγια που συμπληρώνουν οι γονείς και άτομα που ανήκουν στο κοντινό περιβάλλον του παιδιού.

Είναι ακόμη πιο δύσκολο να αξιολογηθούν παιδιά που δεν έχουν ενταχθεί ακόμα σε κάποιο πλαίσιο, καθώς η συμπεριφορά τους δεν μπορεί να συγκριθεί άμεσα με αυτήν παιδιών της ίδιας ηλικίας. Μάλιστα, θεωρείται ότι ο παιδικός σταθμός αποτελεί ένα μέσο για να διαπιστώσουν οι γονείς με υπερκινητικά παιδιά αν η συμπεριφορά των παιδιών τους εντάσσεται στα όρια του συνηθισμένου.

 

Συμπεριφορική Θεραπεία

Για την αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, προτείνεται η εκπαίδευση των γονέων σε τεχνικές διαχείρισης της συμπεριφοράς. Η Διάσπαση Ελλειμματικής Προσοχής δεν οφείλεται σε καμία περίπτωση στην αναποτελεσματικότητα των γονέων, ωστόσο σίγουρα μπορούν να συμβάλουν στην αντιμετώπισή της. Μέσω προγραμμάτων, οι γονείς μπορούν να μάθουν να διαμορφώνουν τη συμπεριφορά των παιδιών μικρής ηλικίας, με στόχο να βελτιωθεί η ικανότητα των παιδιών να ακολουθούν οδηγίες και να ελέγχουν την παρορμητικότητά τους.

Ειδικοί υποστηρίζουν ότι η συγκεκριμένη μέθοδος είναι προτιμότερη από τη θεραπεία των ίδιων των παιδιών, καθώς είναι πιο αποτελεσματικό να αλλάξει το περιβάλλον του παιδιού προκειμένου να προσαρμοστεί στις ανάγκες του. Οι γονείς μαθαίνουν να χρησιμοποιούν κατάλληλα τον έπαινο ή τη θετική ενίσχυση προκειμένου να ενθαρρύνουν συγκεκριμένες συμπεριφορές, ενώ αντίστοιχα μαθαίνουν τρόπους για να επιπλήττουν τα παιδιά με τον σωστό τρόπο όταν χρειάζεται. Έτσι, τα παιδιά μαθαίνουν να προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους στις προσδοκίες της οικογένειας, με αποτέλεσμα να μειώνονται σημαντικά οι διαφωνίες στο οικογενειακό περιβάλλον. Η εκπαίδευση των γονέων είναι πιο αποτελεσματική όσο τα παιδιά είναι ακόμα στην προσχολική ηλικία, καθώς τότε μπορούν να τα επηρεάσουν περισσότερο.

Σημαντική θεωρείται και η ένταξη των παιδιών σε δομημένο σχολικό πλαίσιο. Οι γονείς των παιδιών με δυσκολίες στη συμπεριφορά συχνά κρίνουν προτιμότερο να διακόψουν τον παιδικό σταθμό, ενώ στην πραγματικότητα χρειάζεται η παροχή ενός ακόμα πιο δομημένου περιβάλλοντος. Το σχολικό πλαίσιο δίνει στα παιδιά την ευκαιρία να μάθουν να κοινωνικοποιούνται, ενώ είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τα συγκεκριμένα παιδιά να έχουν μάθει να ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις ενός δομημένου περιβάλλοντος πριν το νηπιαγωγείο.

 

Πότε χρειάζεται φαρμακευτική αγωγή;

Η φαρμακευτική αγωγή πρέπει να χρησιμοποιείται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας μόνο σε περίπτωση που η συμπεριφορική θεραπεία δεν ήταν αποτελεσματική ή αν η συμπεριφορά τους είναι τόσο ακραία σε βαθμό που γίνεται επικίνδυνη ή επηρεάζει την καθημερινότητά τους. Επιπλέον, παρόλο που τα φάρμακα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά όταν χορηγούνται σε παιδιά λίγο μεγαλύτερης ηλικίας, όταν πρόκειται για παιδιά προσχολικής ηλικίας, το ποσοστό επιτυχίας της αγωγής να μειώνεται από 75 σε 50%. Οι περιπτώσεις στις οποίες η φαρμακευτική αγωγή κρίνεται προτιμότερη είναι οι εξής:

• Η συμπεριφορική θεραπεία δεν είχε αποτέλεσμα.
• Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος αυτοτραυματισμού.
• Υπάρχει σοβαρός κίνδυνος τραυματισμού ατόμων στο περιβάλλον του παιδιού.
• Προκύπτει το ενδεχόμενο αποβολής από το σχολείο.
• Υπάρχει ιστορικό ΔΕΠΥ στην οικογένεια.
• Πιθανή βλάβη στο κεντρικό λειτουργικό σύστημα.
• Τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ παρεμποδίζουν άλλες θεραπείες, όπως λογοθεραπεία, εργοθεραπεία ή φυσικοθεραπεία.
• Ο γονιός/ κηδεμόνας του παιδιού είναι στα πρόθυρα συναισθηματικής κατάρρευσης λόγω της συμπεριφοράς του.
• Οι γονείς του παιδιού βρίσκονται στα πρόθυρα διαζυγίου λόγω της συμπεριφοράς του παιδιού.

Οι ειδικοί ωστόσο τονίζουν ότι η φαρμακευτική αγωγή θα πρέπει να αποτελεί την τελευταία εναλλακτική και να εξετάζεται ως ενδεχόμενο μόνο εφόσον δεν λειτουργεί η συμπεριφορική εκπαίδευση, μία μέθοδος που μπορεί να είναι χρήσιμη ακόμα και σε γονείς παιδιών με σημαντικές δυσκολίες συμπεριφοράς, ακόμα και αν δεν υπάρχει διάγνωση για ΔΕΠΥ .

Μετάφραση/Προσαρμογή από: www.childmind.org/article/preschoolers-and-adhd